Na zdjęciu: Ci, którzy sprzeciwili się „eutanazji” i ją nagłośnili: bł. bp. August Klemens von Galen oraz pastor Paul Gerhardt Braune. Źródło: Wikimedia Commons / diakone-portal.de
Akcja „T4” została zawieszona w 1941 po protestach Kościoła Katolickiego w osobie bł. bp Klemensa Augusta von Galena (1878-1946) oraz środowisk ewangelickich na czele z pastorem Paulem Gerhardtem Braune (1887-1954) z placówki dla psychicznie chorych w Hoffnungsthale pod Berlinem. Pastor Braune, jako jej szef, od początku sprzeciwiał się przenoszeniu swoich podopiecznych do szpitali państwowych, wiedząc, co ich czeka.
Rozkazem z dnia 24 sierpnia 1941 roku Hitler polecił zakończenie wywożenia chorych do ośrodków zagłady. Nakazał jednocześnie kontynuowanie „eutanazji” w odniesieniu do przypadków ciężkich, przewlekłych i beznadziejnych. Akcji nie określano już kryptonimem „T4”. Wtedy rozpoczęła się rozsiana po całej III Rzeszy „eutanazja na dziko” i trwała aż do końca wojny. Szacuje się, że w okresie szczytowym programu „T4”, tj. w latach 1940–1941, zabito w jego ramach 70 000 chorych i niepełnosprawnych, w tym 4500 osób nieletnich. Uważa się także, że ogółem w latach 1939–1945 zabito (rozstrzelano, zagazowano lub otruto) na terytorium Rzeszy ok. 216 tys. ludzi upośledzonych i niepełnosprawnych. Z kolei w całej Europie liczba zamordowanych w ten sposób chorych sięga ponad 300 tys.
Akcja „T4” była pierwszym, zorganizowanym ludobójstwem dokonanym przez nazistowskie państwo. Stało się swoistym poligonem doświadczalnym nowych metod zabijania, które szeroko wykorzystano później w czasie Holokaustu.
Czy w Kortau kontynuowano zabijanie chorych? Na to pytanie spróbujemy odpowiedzieć w tym artykule.
Bibliografia
Piechocki, Stanisław (2014): Czyściec zwany Kortau. Nieznana historia. wyd. 2. Olsztyn: Książnica Polska.
Topp, Sascha; Fuchs, Petra; Hohendorf, Gerrit; Richter, Paul; Rotzoll, Maike (2008): Die Provinz Ostpreußen und die nationalsozialistische „Euthanasie”: SS-„Aktion Lange” und „Aktion T4”. w: Medizinhistorisches Journal (43), s. 20–55.
Zawieszenie programu „T4”
Po protestach środowisk katolickich oraz ewangelickich Hitler w 1941 podjął decyzję o zawieszeniu „Akcji T4”, jednak nie samej „eutanazji” chorych. Liczba zamordowanych chorych psychicznie w całej Europie sięga około 300 tys., z czego 216 tys. na terytorium III Rzeszy.
Czytaj dalej
Początki programu „eutanazji”
Hitler i jego najbliżsi współpracownicy na miesiące przed wybuchem II Wojny Światowej opracowali i wdrożyli w życie konkretne akty prawne, które pozwoliły nazistom na dokonanie mordu na setkach tysięcy chorych, dorosłych i dzieci. To pokłosie trwającego od lat programu sterylizacji.Czołowi sprawcy „eutanazji”
Przeprowadzeniem „eutanazji” osób chorych psychicznie zajmowała się specjalna komórka kancelarii Führera, w skład której wchodzili najbardziej zaufani Hitlera. Powołano Komitet Eutanazyjny składający się z trzech psychiatrów – to oni decydowali o śmierciu lub życiu pacjentów. Wykonawcą jego zadań w Prusach Wschodnich był dr Friedrich Mauz.Akcja „Lange” – preludium
Zagłada chorych psychicznie w Prusach Wschodnich nie zaczęła się od „Akcji T4”, a została poprzedzona regionalną akcją „Lange”, nadzorowaną przez SS. W jej wyniku co najmniej 300 pacjentów z Kortau zostało przeniesionych do obozu koncentracyjnego w Soldau (Działdowo) i tam zabitych. Na tej zbrodni zyskało wiele instytucji, nie tylko regionalnych, ale i centralnych.Akcja „T4” w Kortau
Z Berlina do Kortau dotarły kwestionariusze kwalifikacyjne, które dyrektor zakładu zobligowany był wypełnić. Z Kortau trafiły one przez Królewiec do Berlina, gdzie Komitet Eutanazyjny podejmował decyzje o „przeniesieniu” wybranych pacjentów – tak rozpoczynała się ich tragiczna droga do komór gazowych w ośrodkach zagłady.