My, głęboko poruszeni tragiczną historią Kortowa i z troski o godne upamiętnienie Ofiar zagłady chorych psychicznie w ramach hitlerowskiej akcji „eutanazji” oraz Ofiar sowieckiego mordu na jego mieszkańcach, pragniemy zrobić wszystko, co w naszej mocy, aby szerzyć pamięć o tamtych wydarzeniach, oddając należny szacunek wszystkim pomordowanym. To zarówno deklaracja, jak i apel o świadomość regionalną oraz o to, by jej nie wykorzeniać, a pielęgnować.

Nie interesuje nas „pomnikowa wojna”. Dalecy jesteśmy od jakichkolwiek konotacji politycznych i ideologicznych. Nie jesteśmy żadną grupą zorganizowaną, ani ruchem. Określenie nam bliskie to wspólnota — ludzi pochodzących stąd — znikąd indziej, synów tej ziemi, wspólnota, w której chcemy zawsze trwać. Do tego zaś niezbędna jest pamięć. Jesteśmy głęboko przekonani, że stanowi ona o tożsamości każdego z nas. To, co i kogo pamiętamy, wiele mówi o nas samych. Dlatego historia nie jest bez znaczenia, jeśli chcemy pozostać kimś. Od zapomnienia przeszłości zaczyna się bowiem każde zniewolenie.

Dlatego trzeba historię ciągle poznawać. Znać ją bowiem, to za mało. Odkrywanie przeszłości — ciągłe do niej powracanie — to proces dynamiczny — to aktualizacja. Poprzez tę aktualizację historia uobecnia się we współczesności — przeszłość uobecnia się w teraźniejszości. Nie jest tym samym prawdą, że historia nie ma nam już nic do powiedzenia i należy wyłącznie do przeszłości. „Każda teraźniejszość jest przeszłością przyszłej teraźniejszości” — mówił Robert Spaemann. Fakty są bezwarunkowe i trwają mimo wszystko, przechodząc z czasem do historii. To samo tyczy się naszych działań obecnie — fakty historyczne wpływają na nas i nie jest bez znaczenia, jaką postawę wobec nich zajmujemy — ponieważ w przyszłości ta nasza postawa stanie się również faktem, który w przyszłości przejdzie do historii. Teraźniejszość wobec tego wyznacza perspektywę. Takie też postrzeganie historii nam przyświeca w naszych działaniach i takim jej modelem pragniemy się kierować. Z niego wypływa bowiem nadzieja, że nasze działania mają znaczenie oraz zachęta do innych inicjatyw podobnych do naszej.

Trzeba też zauważyć, że jedynym co daje nam dostęp do przeszłości jest właśnie nasza pamięć. Od niej wiele zależy. Nasza tożsamość, wiarygodność, nasze pochodzenie i cel. Straszne jest pomyśleć, co się stanie gdy zapomnimy. Ile stracimy? Dużo z siebie i dla siebie. Niestety nasz region wydaje się być pod tym względem stratny. A Kortau jest jednym z jego ważnych punktów na mapie.

Kortau — jako miejsce pamięci — nieustannie walczy z naszym zapominaniem. Nie bez przyczyny o wydarzeniach mówi się, że “miały one miejsce”. Każde miejsce niesie za sobą obietnicę, a w tym wypadku groźbę powtórzenia. Właśnie dlatego skomplikowania i tragiczności przeszłości nie powinno leczyć się wyparciem z pamięci. Każda historia zasługuje więc na upamiętnienie, nawet ta zła — zasługuje z uwagi na Ofiary.

Mówi się, że „umarli głosu nie mają”, ale może to tylko my nie chcemy ich usłyszeć? Juliusz Domański często powtarzał, że najwięcej możemy nauczyć się od zmarłych. Do nich też powinniśmy iść zawsze najpierw z podziękowaniem, potem po radę.

To właśnie Umarłym dzisiaj dziękujemy. Nie możemy dopuścić, by ogrom cierpienia bezbronnych osób — bez względu na ich narodowość i wyznanie — został zapomniany. Ich cierpienie, ból i rozpacz ich rodzin powinny zawsze stanowić dla nas wielką przestrogę, do czego prowadzi niedostrzeganie człowieka w człowieku. Dlatego, tak jak uczyniliśmy to dziś, w 80. rocznicę pogromu w Kortowie, chcemy by ich nazwiska i ich historie wybrzmiały w miejscu tragedii. W miejscu, które — gdy niewysłuchane — niesie za sobą groźbę powtórzenia.

Nie jesteśmy zawodowymi historykami, lecz osobami chcącymi wsłuchiwać się w ich głos, w tę historię, historię Kortau. Wybrzmiewa ona wezwaniem i przestrogą. Obyśmy wszyscy temu podołali.

Kortowo, 26 stycznia 2025 r.